اختلالات کف لگن

اختلال کف لگن چیست؟

برای اغلب افراد دفع مدفوع ظاهرا به صورت اتوماتیک (خودکار)انجام میشود. اما برای بعضی افراد عمل تخلیه با سختی انجام میگیرد.علائم اختلال کف لگن عبارت است از: یبوست و احساس عدم تخلیه ی کامل روده. این احساس عدم تخلیه ی کامل منجر به مراجعه ی مکرر بیمار به دستشویی برای انجام دفع میشود.باقی ماندن حجم زیاد مدفوع در انتهای روده ی بزرگ (رکتوم) در نهایت ممکن است منجر به ایجاد درجاتی از بی اختیاری مدفوعی شود.

انجام صحیح مدفوع نیازمند هماهنگی کامل بین عضلات مختلف است.کف لگن از مجموع یک سری عضلات ساخته شده که انتهای روده ی بزرگ و مثانه و واژن را مانند یک گهواره محافظت میکند.وقتی فردی اراده می کند که که عمل دفع را انجام دهد عضلات کف لگن بطور ناخودآگاه شل میشوند که به این ترتیب اجازه ی تخلیه ی روده داده میشود. درحالیکه عضلات کف لگن شل میشوند ، عضلات دیواره ی شکم حین زور زدن منقبض میشوند تا به این ترتیب فشار داخل شکم افزایش یابد .بیماران با اختلال کف لگن حین دفع به جای شل کردن عضلات کف لگن این عضلات را منقبض (سفت) میکنند، در نتیجه راه خروجی مدفوع بسته میشود و امکان دفع از بین میرود.

اختلال کف لگن چطور تشخیص داده میشود؟

تشخیص اختلال کف لگن با گرفتن تاریخچه دقیق، سابقه ی بیماری های قبل و آسیب های وارده به کف لگن و سیستم دفعی شروع میشود. در مرحله ی بعد پزشک متخصص در بیماری های کولورکتال باید بیمار را مورد معاینه ی دقیق قرار دهد.گرفتن عکس رنگی (دفکو گرافی) نیز جزء لوازم تشخیص این بیماری است.در این عکس علاوه بر اختلال حرکتی کف لگن، مشکلات دیگر مانند افتادگی داخل روده، نزول کف لگن حین دفع، رکتوسل (افتادگی روده به سمت واژن) و …… قابل تشخیص است.

اختلال کف لگن چطور درمان میشود؟

این بیماری که به دلیل شل شدن عضلات کف لگن ایجاد میشود، با یک نوع فیزیوتراپی تخصصی به نام بیوفیدبک درمان میشود.حین انجام بیوفیدبک فیزیوتراپ به بیمار کمک میکند که حس انتهای روده (رکتوم) و نیز هماهنگی عضلات مسئول دفع را افزایش دهد. روش های مختلفی  برای بیوفیدبک وجود دارد.

بعضی فیزیوتراپ ها یک پروب را داخل رکتوم یا واژن قرار داده و با کمک آن شل یا سفت شدن عضلات را به بیمار نشان میدهند.به این ترتیب شخص یاد میگیرد که به حرکات  عضلات کف لگن تسلطیافته و هماهنگی لازم بین عضلات حین دفع را ایجاد نماید.75 درصد افراد با اختلال حرکتی عضلات کف لگن با انجام بیوفیدبک  بهبودی میابند.

اگر اختلال کف لگن بیمار به دلائل دیگری غیراز عدم هماهنگی عضلات کف لگن باشد (مثل رکتوسل یا افتادگی داخل روده) واین اختلال با اصلاح رژیم غذایی قابل رفع نباشد بیمار به یک سری جراحی های تخصصی نیاز خواهد داشت که توسط جراح کولورکتال قابل انجام است

کف لگن

کف لگن از چند لایه عضله و بافت همبند تشکیل شده که از استخوان شرمگاهی آغاز و تا استخوان دنبالچه امتداد یافته است

وظایف عضلات کف لگن :

1 – پشتیبان و تکیهگاه اندامهای لگن  (مثانه ، راست روده ،رحم ، مهبل ، پیشابراه ، پروستات

2 – حفظ و کنترل اختیار ادرار و مدفوع به عنوان بخشی از اسفنکترهای ادراری  مقعدی

3 – انقباض ریتمیک هنگام ارگاسم  (اوج لذت جنسی)

4 – کمک به روند زایمان

انواع اختلالات کف لگن :

1 – کاهش قدرت و انسجام عضلات و بافت همبند کف لگن  (شایعترین اختلال)

2 – افزایش تون عضلات و بافت همبند کف لگن

3 – استفاده نابجا از عضلات کف لگن طی کنترل دفع

4 – مشکلات اندامهای داخل لگن  (کیست ، سندرم روده تحریک پذیر ، یبوست ، …)

در این بخش ، ضعف عضلات کف لگن به عنوان شایعترین نوع اختلالات این ناحیه مورد بررسی قرار میگیرد.

علایم ضعف عضلات کف لگن :

1 – هنگم سرفه، عطسه، خنده، بلند کردن اشیاء سنگین

2 – نیاز مبرم و اضطراری برای تخلیه مثانه و یا مدفوع

3 – کنترل ضعیف گاز روده هنگام خم شدن و یا بلند کردن اجسام سنگین

4 – پرولاپس  (افتادگی  )مثانه، راست روده، رحم،…

5 – کاهش حس مهبل حین مقاربت

6 – انزال زودرس

7 – ارگاسم ضعیف

علل ضعف عضلات کف لگن :

1 – بارداری و زایمان

2 – زور زدنهای مداوم حین دفع ادرار و اجابت مزاج

3 – یبوست مزمن

4 – بلند کردن مداوم اجسام سنگین

5 – سرفههای مزمن

6 – چاقی و اضافه وزن

7 – تغییر در سطح هورمونی پس از یائسگی

8 – فقدان تناسب اندام عمومی

9 – جراحی های ناحیه تحتانی شکم  (مثانه، پروستات، رحم،…

10 – افزایش سن و بی تحرکی

روشهای پیشگیری از ضعف عضلات کف لگن :

1 – پرهیز از زور زدن هنگام دفع ادرار و اجابت مزاج

2 – کنترل وزن

3 – درمان بیماریهای مزمنی که باعث سرفه کردن میشوند

4 – ورزش منظم و اجتناب از بی تحرکی

5 – خودداری از بلند کردن اشیاء سنگین

درمان :

درمان اختلالات کف لگن نیاز به یک تیم چند تخصصی شامل جراح کولورکتال، متخصص اورولوژی، متخصص زنان و زایمان، فیزیوتراپیست، روانپزشک، متخصص تغذیه ،  …دارد که هر یک به نوبه خود نقش بسزایی در روند درمان ایفاء خواهند کرد. فیزیوتراپیستها به عنوان عضوی از تیم بهداشتی با کمک به حفظ و برقراری عملکرد، بهبود و ارتقاء حرکت، کاهش درد، پیشگیری یا محدود نمودن ناتوانیهای جسمی در حفظ سلامت و بهداشت جامعه موثرند .سلامت مجموعه کف لگن نیز جزئی از سلامت عمومی افراد جامعه است که عوامل متعددی از جمله عملکرد عضلات کف لگن در حفظ و برقراری آن نقش دارند .انواع روشهای درمان فیزیوتراپی از جمله آماده سازی عضلات کف لگن سبب بهبود عملکرد کف لگن و ارتقاء سطح کیفیت زندگی بیماران میشود.

اقدامات فیزیوتراپی :

 1 – تحریکات الکتریکی

از جریانهای الکتریکی مختلفی از قبیل TENS میتوان در بیمارانی که درد و اسپاسم سبب ایجاد اختلال عملکرد در عضلات کف لگن شده استفاده نمود. همچنین در افرادی که عضلات این ناحیه دچار کاهش تون شده، امواج اینترفرنشیال بدلیل عمق نفوذ مناسب و ایجاد انقباض میتواند در بهبود و حفظ تون عضله موثر باشد. از امواج فارادیک نیز جهت بازآموزی و حفظ عمکرد عضلات با استفاده از الکترودهای مخصوص قلمی (بطور عمقی )میتوان استفاده نمود

2 – لیزر درمانی

از امواج لیزر کم توان در رفع عوامل متعددی مثل درد و التهاب و یا عفونتها که باعث – – لیزر درمانی 2 ایجاد اختلال در ناحیه کف لگن میشوند، استفاده میگردد.

3 – بیوفیدبک  (بازخورد زیستی)

در این روش از پاسخهای فیزیولوژیک افراد جهت درمان اختلالات استفاده میشود و با فراهم کردن اطلاعاتی درمورد مکانیزم کنترل حرکتی پدیدههای فیزیولوژیک امکان خود تنظیمی آنها ایجاد میشود .بطور کلی در این روش به فرد آموزش داده خواهد شد که با فعالیتهای جسمانی و روانی خود عملکرد سیستم عصبی  عضلانی را تحت تأثیر قرار داده و به مرور زمان کنترل آنها را در اختیار بگیرد .سه روش متداول بیوفیدبک در اختلالات عملکردی عضلات کف لگن شامل بیوفیدبک الکترومیوگرافیک، بیوفیدبک با استفاده از عامل فشار (مانومتریک )و بیوفیدبک اولتراسونیک میباشند.

 4 – تمرین درمانی

یکی از اهداف مهم فیزیوتراپی ، تقویت عضلات کف لگن میباشد که منافع متعددی را برای بیماران به همراه خواهد داشت که اهم آنها عبارتند از درمان بی اختیاری ادرار و مدفوع، بهبود قابلیت و قوام عضلات در دورن بارداری و زایمان، جلوگیری و کمک به درمان افتادگی رحم یا مهبل، ارگاسم قویتر و لذت بخشتر در هر دو جنس.یکسری تمرینات برای تقویت و کنترل ارادی عضلات کف لگن تحت عنوان تمرینات کیگل kegel ابداع گردیده است که نحوه انجام آنها توضیح داده خواهد شد.

نحوه انجام تمرینات کیگل :

 – انقباضات کند :

1 – عضلات مقعد و پیشابراه را همزمان با یکدیگر منقبض کرده و به سمت بالا آورید .این انقباضات را 1 ثانیه 11 ثانیه حفظ کرده و سپس عضلات را شل کنید .به مرور زمان مدت انقباض را تا 5به مدت افزایش دهید.

2 – باید بین هر انقباض 10 ثانیه به عضلات کف لگن استراحت دهید 

3 – تا 10 مرتبه این سیکل را تکرار کنید

– انقباضات سریع

1 – اکنون 1- 5 بار عضلات کف لگن را بطور سریع، قوی و کوتاه منقبض سازید11

2 – 10 ثانیه استراحت کرده و مجدداً این انقباضات را تکرار کنید

3 – این تمرینات را 4 تا 5 مرتبه در روز تکرار کنید

حین انجام تمرینات نکات زیر را رعایت کنید : 

1 – نفس خود را حبس نکنید

2 – عضلات را بجای انقباض و بالا آوردن، بسمت پایین فشار ندهید (مثل حالت دفع ادرار یا مدفوع)

3 – عضلات باسن، ران و شکم را سفت و منقبض نسازید

4 – پاها را به یکدیگر فشار ندهید

5 – حداقل باید 15 هفته تمرینات را بطور مستمر انجام داد تا بتوان تغییرات ایجاد شده را مشاهده کرد

6 – پس از تقویت عضلات نبایستی تمرینات را قطع کنید بلکه این تمرینات را باید بطور منظم و دائمی انجام دهید

تمرین کیگل – جهت فلشها نشاندهنده منقبض کردن و بالا آوردن عضلات کف لگن میباشد